De enige echte Smeedijzer en smederijen wiki. Heb je een vraag die er nog niet bij staat? Mail me dan op contact@smederijvanbaars.nl. Dan mail ik je het antwoord snel toe en voegen we het ook toe aan de wiki!
Wat is een smidse of smederij?
Wat is het verschil tussen een kunstsmid en een siersmid?
Wie is de patroonheilige van de smid?
Welke gezegdse en uitdrukkingen hebben betrekking op het smidsambacht?
Wat is een smid?
Een smid (meervoud: smeden) is een ambachtsman die van metalen allerlei voorwerpen maakt. Smid was vroeger een veelvoorkomend beroep. Nu is het minder bekend, doordat tegenwoordig steeds vaker de werkzaamheden overgenomen worden door industriële machines. Vroeger was de smid een belangrijk persoon, omdat dat toen de enige bron van ijzeren voorwerpen was die in de maatschappij nodig zijn.
Wat is smeedijzer?
Smeedijzer is ijzer dat wordt gemaakt door het te smeden.
Het ijzer wordt door een smid in een steenkolenvuur verhit en daarna tot de juiste vorm gehamerd en gebogen. Dit ambachtelijk productieproces resulteert in een materiaal met een veel betere treksterkte dan gietijzer, maar met een wat lagere druksterkte
Wat is een smidse of smederij?
Een smederij of smidse is de werkplaats van een smid.
Van oudsher heeft een smederij een smidsvuur, waar het te bewerken object (meestal van ijzer) gloeiend heet gestookt kan worden, een aambeeld (voor het bewerken van het heet gestookte voorwerp) en een werkbank (voor verdere bewerking van het smeedstuk). Ook vindt men allerhande tangen van verschillende vorm om het gloeiende ijzer vast te houden alsook een aantal hamers van verschillende vorm en gewicht.
In het smidsvuur wordt met behulp van brandstof, steenkool of houtskool, en extra zuurstof (verkregen door middel van een blaasbalg of ventilator) het te besmeden voorwerp tot over 1000 °C verhit.
De smederij of smidse is de voor het smeden speciaal ingerichte werkplaats van de smid. Met behulp van een vuur, aangeblazen door een blaasbalg, wordt ijzer of ander metaal eerst flink verwarmd totdat het vervormbaar is. Dan wordt het op een aambeeld in de gewenste vorm geslagen of worden er andere behandelingen mee uitgevoerd zoals lassen, splijten, rekken, stuiken, buigen, wellen, ponsen of in een vorm gieten. Dit geheel van handelingen met heet metaal noemt men het smeden van het metaal.
Meestal moet het werkstuk herhaaldelijk opnieuw verwarmd worden om het vervormbaar/smeedbaar te houden en om de spanningen in het materiaal, ontstaan door het bewerken met de smidshamer, op te heffen. Nadat het voorwerp ten slotte de gewenste vorm heeft wordt het afgekoeld in koud water.
Wat is een aambeeld?
Een aambeeld is een zwaar uitgevoerd metalen (gietstaal, staal) blok op een voetstuk. Hierop slaat een smid stukken smeedijzer of andere metalen in de gewenste vorm.
Uitvoering
Er zijn vele uitvoeringen van een aambeeld al naargelang de werkzaamheden waarvoor het gemaakt is. De edelsmid gebruikt meestal een zeer lichte uitvoering van hoogstens een paar kilo. De dorpssmid van vroeger had in zijn smidse een aambeeld dat vaak 200 tot 400 kilo woog om grotere werkstukken te kunnen bewerken.
Eeuwenlang heeft het aambeeld bestaan uit een samengesteld blok, gesmeed staal met een laag koolstofgehalte. Dit was zacht en vervormde snel. Later werd een geharde stalen ‘baan’ op het gesmede aambeeld aangebracht en werden aambeelden gegoten uit gietstaal. De ronde ‘hoorn’ wordt gebruikt om allerlei rondingen en buigingen te kunnen maken in het werkstuk. Vaak zitten er gaten in het aambeeld waar allerlei losse hulpstukken, tassen in vaktaal, in vastgezet kunnen worden. Deze zijn nodig om speciale vormen te kunnen aanbrengen aan het werkstuk.
Het aambeeld wordt geplaatst op een onderstel. In het verleden werd hiervoor een houten blok gebruikt, gemaakt van iep of eik.
Gebruik
Belangrijk bij het werken is de juiste hoogte van de baan van het aambeeld. Te laag werken kan rugklachten veroorzaken en is zeer vermoeiend. In principe hangt de hoogte van het aambeeld af van de zwaarte van het werk. Bij het werken met een ‘voorslager’ en ‘voorhamer’ hoort een lager aambeeld.
Voor een rechtshandige smid wordt het aambeeld met de ronde hoorn naar links geplaatst. De zijde waar de smid dan voor staat noemt men de ‘meesterzijde’, de andere kant is de ‘gezelszijde’. Er zijn ook aambeelden met een vierkant ‘stuikblok’. Dit bevindt zich tijdens het smeden aan de gezelszijde.
De klank voortgebracht tijdens het smeden op het aambeeld kan schadelijk zijn of minstens hinderlijk. Dit geluid kan worden gedempt door een ketting om het aambeeld te wikkelen, magneten aan de onderkant van het werkvlak van het aambeeld te bevestigen of een geluidsdempend materiaal tussen het aambeeld en het onderstel te plaatsen. Gesmede aambeelden maken minder geluid dan gegoten aambeelden.
Edelsmeden gebruiken op hun stavelij (werkbank) een soort miniatuur-aambeeld, de zogenoemde staak.
Wat is een smidsvuur?
Een smederij of smidse heeft van oudsher een smidsvuur waar het te bewerken object (meestal van ijzer) gloeiend heet gestookt kan worden.
In het smidsvuur wordt met behulp van brandstof, steenkool of houtskool, en extra zuurstof (verkregen door middel van een blaasbalg of ventilator) het te besmeden voorwerp tot over 1000 °C verhit.
Is smeedijzer duur?
Smeedijzer is ijzer of staal dat heet bewerkt wordt met o.a. hamer en aambeeld. Dit is een ambacht dat vrij arbeidsintensief is. Het is dus niet te vergelijken met machinaal productiewerk.
U krijgt een exclusief stukje vakwerk, wat voor u speciaal op maat wordt gesmeed. Dat kost tijd, en dus geld. Maar relatief gezien is smeedwerk alles behalve duur. Wel heel duurzaam!
Waar vind ik een smid?
In zijn smederij achter het aambeeld en zijn smidsvuur waarschijnlijk. Maar waar staan die smederijen dan? Vergeleken met vroeger zijn er niet veel smederijen meer. De smederijen die er nog zijn vindt u via: www.smeden.nl.
Is er een gilde van smeden?
Jazeker. Het Nederlands Gilde van Kunst-, Sier- en Restauratiesmeden (NGK) Onderdeel van de Metaalunie.
Wat is het NGK?
Het Nederlands Gilde van Kunst-, Sier- en Restauratiesmeden (NGK) is de brancheorganisatie voor professionele, ambachtelijke smederijen in Nederland. Wij organiseren cursussen en leiden nieuwe smeden op.
Hoe machtig en mooi smeden is, laten wij aan het publiek zien tijdens onze jaarlijkse smeedmanifestaties.
En bij een ‘NGK Erkende Smederij’ weet een opdrachtgever dat hij met een vakbekwame smederij van doen heeft. Daar staan wij voor:
waarborgen van kwaliteit en behoud van het ambacht.
Wat is het verschil tussen een kunstsmid en een siersmid?
De siersmid maakt vooral siersmeedwerk. Mooi smeedwerk met een sierlijke uitstraling. Zoals versieringen aan, op, rond of in huis. Denk hierbij aan: schoorsteenkappen, gevelletters, muurankers, gordijnroeden, traphekken, balustrades, trapleuningen, hang en sluitwerk, hekken, poorten, meubels, siertralies, lantaarns en uithangborden.
De kunstsmid maak kunstsmeedwerk. Denk hierbij aan sculpturen, grafmonumenten, objecten en beelden.
Een restauratie smid doet vooral restauratie smeedwerk.
Is smeedijzer weersbestendig?
Smeedijzer zal zonder behandeling gaan roesten door de weersinvloeden. Er zijn verschillende manieren om het smeedijzer te beschermen. De meest voorkomende manier is galvaniseren en poedercoaten. Stralen, schooperen en aflakken (of poedercoaten) is ook een mogelijkheid.
Voor binnen heeft smeedijzer geen behandeling nodig. Onbehandeld heeft smeedijzer een stoere industriële uitstraling.
Wie is de patroonheilige van de smid?
De patroonheilige van de smeden is Sint Elooi. Zijn gedenkdag valt op 1 december.
Welke gezegdes en uitdrukkingen hebben betrekking op het smidsambacht?
- Het ijzer smeden als het heet is
- Het geheim van de smid. Betekenis: Dit is alleen bekend bij ingewijden. Herkomst: Tijdens de kruistochten maakten de christelijke ridders kennis met de sterke zwaarden aan moslimzijde. Deze sterkte werd gemaakt door toevoeging van koolstof aan het ijzererts tijdens het bewerkingsproces. Dit ‘geheim’ namen de ridders mee terug naar West-Europa.
- Witheet
- Roodgloeiend
- In de tang nemen
- Er leven inblazen
- Erop blijven hameren
- Meerdere ijzers in het vuur hebben
- Kolen op het vuur gooien
- De eerste klap is een daalder waard
- Iemand die reparaties verricht (ongeacht welke, zelfs van horloges), wordt ook wel smid genoemd, een tandarts is dan ‘smoelensmid’.