Ambacht in de Telegraaf

De Brabantse siersmid Antonie van Baars moet er een beetje om lachen. ,,Aan de ene kant wil niemand tegenwoordig met zijn handen werken. Maar aan de andere kant is er een enorme hang naar oude ambachten van vroeger. Mensen vinden het geweldig om te zien hoe iets ontstaat en om iets te hebben waar er maar een van is.”

Soms komen opdrachtgevers in zijn smederij meekijken als hij voor hen bezig is. ,,Dan krijgen ze het hele verhaal mee. Hoe ik het ijzer verhit en het vervolgens met een hamer in de gewenste vorm sla. De waarde van het hek, het uithangbord of de gevelversiering zit hem niet in het materiaal. Het ijzer waar ik mee werk is geen dure staalsoort.  De waarde zit hem in het ambacht, het vakmanschap en de tijd die er in gaat zitten.”

Als kind scharrelde  Antonie dagelijks door de werkplaats van zijn vader, die achter hun huis was in het dorp Asten. ,,Toen ik na de MTS op mijn 21^ste besloot om ook smid te worden, stuurde hij me eerst een tijd in de leer bij een andere siersmid. Daarna heb ik me verder ontwikkeld via cursussen van het Nederlandse Gilde van Kunst, Sier en Restauratiesmeden (NGK) en met stages bij smeden in Drenthe en Limburg. Omdat de werkplaats aan huis te klein was voor ons tweeen, hebben we onze Smederij Van Baars op het industrieterrein  in Asten gevestigd. In 2000 heb ik de zaak overgenomen. Mijn vader komt nog wel twee keer per week langs om koffie te drinken, en om te kijken of het goed doe.”

In de tijd dat Antonie met zijn vader werkte lagen de opdrachten vooral in traditioneel smeedwerk, zoals schoorsteenkappen, poorten, buitenlampen en ook de reparatie van een 400 jaar oud torenuurwerk.  Tegenwoordig zijn het naast restauratiewerk, zoals hang en sluitwerk voor oude boerderijen en monumenten, hekken voor particulieren, gesmede lampen voor restaurants, uithangborden, gevelletters,  trapleuningen en balustrades voor een vide. Momenteel is er veel belangstelling voor de stoere uitstraling van staal. Industrieel is in.

Voor het maken van standaard hekken, die je ook bij een tuincentrum kunt kopen, is Antonie niet te vinden.  ,,Het moet iets aparts zijn waarin geen spijl hetzelfde is,” zegt hij. ,,Ik maak van tevoren wel een tekening, maar pas als ik aan het smeden ben weet ik echt hoe het wordt. Zo krijgen de spijlen van een traphek of een balustrade hier en daar een kringeltje als versiering en om te laten zien dat het handwerk is. Bij tuinhekken breng ik er vaak een groeivorm aan, omdat die mooi past bij de natuur. Deze organische vormen zijn geinspireerd op de bloemen en bladranken die vroeger in kasteelhekken zaten. Maar ze zijn anders en moderner.”

Door de kunstig gesmede groeivorm lijkt het net of de spijlen stengels van een klimplant zijn, die zich ergens om heen wikkelen. De punten bovenaan reiken naar de hemel. Een van de opdrachtgevers vond het zo mooi dat hij ook de ombouw van zijn douche met deze moderne ranken liet versieren. ,,Als je het zo toepast heeft het iets weg van Art Nouveau,”zegt Antonie, die voor zichzelf een ijzeren hek maakte dat net een nonchalant tussen paaltjes gespannen touw lijkt. ,,Het werk is arbeidsintensief, maar daar staat tegenover dat het resultaat generatieslang mee gaat. Voor mijn klanten behandel ik de tuinhekken. Maar mijn eigen hek laat ik lekker roesten. Ik vind het mooi en het duurt meer dan een mensenleven voordat het doorroest. “

Huisnummers, sierletters, muurankers en sierbeslag. Net als vroeger de rijke boeren, die met fraai smeedwerk lieten zien hoe goed ze het hadden,  willen ook nu nog mensen pronken met een stukje mooi siersmeedwerk. ,,Vroeger hadden muurankers het doel om de balken te verankeren aan de muur. Nu zie je ze op huizen puur voor de sier. Dat geldt ook soms voor versierde ijzeren scharnieren. Hengen heten die en in Brabant gehengen. Toen ik laatst met de motor langs de Moezel reed zag ik prachtige smeedijzeren uithangborden met een koe voor de slager en een krakeling voor de bakker. Ik hoop dat winkeliers hier die traditie ook weer meer in ere herstellen. Het staat echt mooi bij winkelpanden in zo’n oud straatje.”

Van Baars laat een mooie stalen kast met prachtig hang en sluitwerk zien, die hij voor een oude boerderij gemaakt heeft. ,,Vroeger had je bij elke boerderij een apart bakkershuisje met een stalen oven om brood te bakken. “ Kapstokken, gordijnroedes. Hij maakt alles als het maar staal en smeedwerk is. ,,Ik maak ook wel eens terrashaarden.  Maar dat is vooral knippen en lassen. Ik werk liever met hamer een aambeeld. Hoe zwaar het werk ook is, ik heb ik het altijd naar mijn zin als ik achter het vuur sta en de vormen aanbreng in het gloeiend hete staal. “